Εν αρχή ην το χάος
Την νομική κατάργηση της ΠΑΣΕΓΕΣ με τον νόμο 4384/2016 τον περασμένο Απρίλιο, ακολούθησε η διχοτόμηση των μελών της διοίκησής της, που αποκρυσταλλώθηκε με τις πρόσφατες πρωτοβουλίες για την δημιουργία (με χρονολογική σειρά) του ΣΑΣΟΕΕ και της ΝΕΑΣ ΠΑΣΕΓΕΣ. Πρόθεση και των δύο πλευρών, είναι να ανταγωνιστούν για το ποιος θα καλύψει το κενό της εκλιπούσης ΠΑΣΕΓΕΣ.
Και οι δύο πρωτοβουλίες έχουν θνησιγενή στοιχεία, καθώς εμπεριέχουν το γονίδιο της διάσπασης και αποδεικνύουν ότι η ΠΑΣΕΓΕΣ ήταν ένα κενό κουφάρι, χωρίς αφοσιωμένη σε κοινό σκοπό διοίκηση, συνεκτική ιδεολογία και προσανατολισμό.
Διότι αν τα παραπάνω υπήρχαν, κανένας κλυδωνισμός δεν θα εμφανιζόταν στην πράξη μετά την κατάργηση του ιδρυτικού της νόμου, καθώς με μια απλή μετατροπή σε σωματείο, ο φορέας θα εξακολουθούσε να λειτουργεί.
Καθώς λοιπόν τα πρόσωπα περί την ΠΑΣΕΓΕΣ που είχαν την ευχέρεια πρωτοβουλιών και κινήσεων, δεν κατόρθωσαν να βρουν τα «ελάχιστα σημεία σύγκλησης» την ώρα που ο εχθρός διέλυε το σπίτι τους, ο προβληματισμός στο πεδίο του «εδώ και τώρα τι κάνουμε» είναι ένας, συμμετέχεις ή απέχεις της όλης διαδικασίας και αν συμμετέχεις, με ποιόν από τους δύο φορείς;
Να ζει κανείς ή να μην ζει;
Το εύκολο σε αυτήν την περίπτωση είναι να πεις «και οι δύο είναι σάρκες εκ της σαρκός της ΠΑΣΕΓΕΣ», άρα απέχω. Αν όμως η αποχή δεν είναι στα χαρακτηριστικά σου, η σκέψη σου οδηγείται σε δύο μονοπάτια. “Η αναλαμβάνω πρωτοβουλίες, ή μετέχω στο ποιό ανοικτό σε ζυμώσεις σχήμα και προσπαθώ εκ των έσω.
Η στρατηγική επιλογή έκλεινε προς την συμμετοχή σε έναν εκ των δύο φορέων, διότι μία τρίτη πρωτοβουλία, θα θόλωνε ακόμη περισσότερο το πεδίο, θα ήταν επίσης διασπαστική ακόμη και αν ευαγγελιζόταν το «απόλυτα ορθό» της ενότητας και θα ήταν ακόμη περισσότερο θνησιγενής καθώς δεν θα είχε καμίας μορφής πόρους (ανθρώπινους, οικονομικούς, δημοσιότητας, κ.α.).
Δύο δρόμους έχει η ζωή
Στις 20 Σεπτεμβρίου ο συνεταιρισμός ΗΛΙΟΣ τον οποίο εκπροσωπώ, έλαβε πρόσκληση και σχέδιο καταστατικού από την συντονιστική ομάδα για την δημιουργία της ΝΕΑΣ ΠΑΣΕΓΕΣ, για συμμετοχή στην ιδρυτική συνέλευση στις 26 Σεπτεμβρίου.
Λίγες ημέρες πριν, χωρίς καμία προηγούμενη διαβούλευση στην οποία να έχουμε προσκληθεί, είχε κατατεθεί προς έγκριση το καταστατικό του ΣΑΣΟΕΕ.
Ως εκ τούτου, ο ΣΑΣΟΕΕ μας είχε αποκλείσει από την συστατική του διαδικασία και η ΝΕΑ ΠΑΣΕΓΕΣ, έστω και αν ίσως αναγκάστηκε εκ των συνθηκών, ήταν ποιό ανοικτή σε ζύμωση και άρα η μόνη επιλογή.
Εν αρχή ην ο λόγος
Οι ουσιώδεις καταστατικές διαφορές μεταξύ των δύο φορέων είναι τρεις. Η ΝΕΑ ΠΑΣΕΓΕΣ είναι φορέας αμιγώς συνεταιριστικός, σε αντιδιαστολή με τον ΣΑΣΟΕΕ ο οποίος μπορεί να έχει ως μέλη συνεταιριστικές τράπεζες, συνδικαλιστικούς φορείς, ακόμη δε και συνεταιρισμούς όχι αγροτικούς, αλλά «που έχουν αποκλειστική δραστηριότητα την σύνταξη, διόρθωση, τροποποίηση, υποβολή δηλώσεων ΟΣΔΕ.».
Επίσης, στην ΝΕΑ ΠΑΣΕΓΕΣ, οι αντιπρόσωποι και τα μέλη του Δ.Σ. θα πρέπει να είναι αγρότες και «να παραδίδουν την παραγωγή τους στον συνεταιρισμό», ενώ στον ΣΑΣΟΕΕ οι αντιπρόσωποι και κατά συνέπεια τα μέλη του Δ.Σ. πρέπει απλώς να υποβάλλουν δήλωση ΟΣΔΕ, χωρίς καταστατική υποχρέωση να παραδίδουν την παραγωγή τους -και άρα να μετέχουν- σε αγροτικό συνεταιρισμό.
Τέλος, ουσιώδη καταστατική διαφορά αποτελεί η εκλογή του προέδρου Δ.Σ. του ΣΑΣΟΕΕ από την Γ.Σ. ενώ στην ΝΕΑ ΠΑΣΕΓΕΣ από το Δ.Σ..
Είναι ο ΣΑΣΟΕΕ ο κακός της υπόθεσης;
Ο ΣΑΣΟΕΕ δεν είναι ούτε καλός ούτε κακός. Είναι ένα υπό ίδρυση απλό σωματείο, για το οποίο γίνεται περισσότερος θόρυβος από όσο χρειάζεται. Οι ιδρυτές έκριναν ότι έτσι εξυπηρετούνται τα συμφέροντά τους. Διαμόρφωσαν λοιπόν ένα σφιχτό πλαίσιο στο οποίο μπαίνεις μόνο αν συμφωνείς με αυτά που προαποφασίστηκαν και παίζουν ένα παιχνίδι εντυπώσεων, περί δήθεν συλλογικότητας και δημοκρατικότητας. Το αποτέλεσμα, θα κριθεί στο πεδίο σε λίγο καιρό.
Είναι η ΝΕΑ ΠΑΣΕΓΕΣ ο «καλός» της υπόθεσης;
Η ΝΕΑ ΠΑΣΕΓΕΣ επίσης δεν είναι ούτε καλή, ούτε κακή. Είναι και αυτή ένα υπό σύσταση απλό σωματείο, με την διαφορά ότι η ομάδα πρωτοβουλίας, εξ ανάγκης ή σοφίας, δεν περιορίστηκε στα στενά όρια επιρροής και συμφερόντων της, τόλμησε να εκτεθεί και μένει να αποδειχθεί μέχρι που μπορεί να το πάει.
Στα επίπεδα του γράμματος (καταστατικό) και της διαδικασίας (ανοικτή διαβούλευση), η ΝΕΑ ΠΑΣΕΓΕΣ κέρδισε στα σημεία, αλλά αυτό σε καμία περίπτωση δεν της προσδίδει χαρακτηριστικά βιωσιμότητας.
Το βαρύ παρελθόν της ΠΑΣΕΓΕΣ
Αν δεν υπήρχε η ΠΑΣΕΓΕΣ και αν ο θεσμός ήταν επιβεβλημένος εκ των άνω με νομοθεσία, το καταστατικό της ΝΕΑΣ ΠΑΣΕΓΕΣ, ίσως να εξυπηρετούσε την δημιουργία και λειτουργία ενός νέου οργάνου.
Στα πλαίσια όμως της ιστορικότητας, το καταστατικό της ΝΕΑΣ ΠΑΣΕΓΕΣ έχει ένα ουσιώδες δομικό έλλειμμα καθώς του λείπουν το όραμα, η αποστολή και η στρατηγική. Η με άλλα λόγια: Τι θέλει να κάνει, Γιατί θέλει να κάνει αυτό που θέλει να κάνει και Πώς θα κάνει αυτό που θέλει να κάνει η ΝΕΑ ΠΑΣΕΓΕΣ, όταν το «κυρίαρχο παράδειγμα», είναι η ΠΑΣΕΓΕΣ;
Όσο και αν ψάξετε στο καταστατικό, δεν θα βρείτε απάντηση στο παραπάνω μείγμα ερωτημάτων.
Το «παράδειγμα» της ΠΑΣΕΓΕΣ και το ΟΣΔΕ
Στο άρθρο 3 του καταστατικού της ΠΑΣΕΓΕΣ αναφέρονται δύο θεμελιώδεις σκοποί. Η ανάπτυξη της συνεταιριστικής συνείδησης και η ανάπτυξη της συνεταιριστικής εκπαίδευσης. Δύο σκοποί με τους οποίους η ΠΑΣΕΓΕΣ έκοψε εδώ και πολλά χρόνια παντελώς τις σχέσεις. Σε αυτό που η ΠΑΣΕΓΕΣ επιδόθηκε επιμελώς όμως, ήταν το ΟΣΔΕ, όχι βέβαια προς όφελος των αγροτών.
Πρόκειται για ένα δυσλειτουργικό, άσκοπα πολύπλοκο, γεμάτο περιττές επαναλήψεις και υπερκοστολογημένο σύστημα, που θα έπρεπε να κοστίζει στο δημόσιο και τους γεωργούς κατά 95% λιγότερο.
Ταυτόχρονα η ΠΑΣΕΓΕΣ, καταστρατήγησε τον μη κερδοσκοπικό της χαρακτήρα, συνεργαζόμενη ή στηρίζοντας κερδοσκοπικές επιχειρήσεις, όπως η NEUROPUBLIC, η GAIA και ίσως άλλες που δεν γνωρίζουμε.
Αλλάζοντας το παράδειγμα ΠΑΣΕΓΕΣ
Αν η ΝΕΑ ΠΑΣΕΓΕΣ θέλει να έχει βιώσιμη πορεία, πρέπει να αλλάξει το παράδειγμα ΠΑΣΕΓΕΣ. Πρέπει να δώσει ένα ουσιαστικό και συμβολικό μήνυμα μέσα από το καταστατικό της, ότι το κακό κομμάτι του παρελθόντος της ΠΑΣΕΓΕΣ είναι πράγματι παρελθόν και δεν πρόκειται για κλωνοποίησή του.
Για το σκοπό αυτό πρότεινα (μεταξύ άλλων μικρότερης σημασίας) τρεις στρατηγικές κινήσεις στην ιδρυτική συνέλευση, οι οποίες μειοψήφησαν, αλλά ίσως φανούν χρήσιμες στην πορεία.
Αποκηρύσσοντας τις διαδικασίες ΟΣΔΕ
Η πλέον αρνητική δραστηριότητα της ΠΑΣΕΓΕΣ, είναι ο διαχρονικός χειρισμός του ΟΣΔΕ, γι” αυτό και η αποκήρυξη των διαδικασιών του θα έχει ιδιαίτερα ουσιαστική και συμβολική βαρύτητα.
Για τον λόγο αυτό πρότεινα να ενταχθεί στους σκοπούς του καταστατικού της ΝΕΑΣ ΠΑΣΕΓΕΣ το εξής: «Για να θεραπευθεί η διαδικασία του ΟΣΔΕ, ο φορέας θέτει ως κύρια διεκδικητική του στόχευση, να σταματήσει η υλοποίηση του ΟΣΔΕ μέσω κερδοσκοπικών φορέων και να δημιουργηθεί ένα σύστημα που θα μπορούν να συμπληρώνουν χωρίς καμία χρέωση οι γεωργοί ή οι συνεταιρισμοί τους.»
Συνεταιριστική Συνείδηση & Εκπαίδευση με έργα
Καθώς όλοι διατείνονται ότι για την φθορά του θεσμού ευθύνεται το έλλειμμα συνεταιριστικής συνείδησης και εκπαίδευσης, πρότεινα Η ΝΕΑ ΠΑΣΕΓΕΣ να εντάξει στους σκοπούς του καταστατικού της το ακόλουθο: «Ο φορέας δίνει απόλυτη προτεραιότητα στην καλλιέργεια του συνεταιριστικού πνεύματος και της συνεταιριστικής εκπαίδευσης. Για το σκοπό αυτό, στο ετήσιο πρόγραμμα δράσης θα περιλαμβάνονται σαφείς δραστηριότητες προς τους δύο αυτούς στόχους, που θα αποτελούν το 30% τουλάχιστον των δράσεων και του προϋπολογισμού».
Ένα μέλος, μία ψήφος – Το παράδειγμα του ΣΕΒ
Όπως ήδη αναφέρθηκε, η ΝΕΑ ΠΑΣΕΓΕΣ είναι ένα απλό σωματείο. Δεν είναι θεσμοθετημένος δευτεροβάθμιος συνεταιριστικός φορέας. Στα σωματεία είναι θεμελιώδης η αρχή της ισότητας των μελών και ισχύει η αρχή ένα μέλος, μία ψήφος, όπως άλλωστε και στους πρωτοβάθμιους συνεταιρισμούς.
Αν η ΝΕΑ ΠΑΣΕΓΕΣ ήταν θεσμοθετημένος δευτεροβάθμιος συνεταιριστικός φορέας, η διαφοροποίηση των ψήφων των μελών, θα είχε μια βάση λόγω της διεθνούς πρακτικής που δεν πρέπει να αγνοούμε. Όμως, τόσο γιατί είναι σωματείο, όσο και γιατί ο σκοπός αυτή την στιγμή είναι η μαζικότητα, άρα ο μη αποκλεισμός των μικρών συνεταιρισμών που είναι οι πολλοί, πρότεινα να ισχύσει η αρχή, «ένα μέλος-μία ψήφος».
Με αυτήν την επιλογή θα μπαίναμε σε μια περιπετειώδη σίγουρα διαδικασία, όπου το απρόσμενο θα ήταν πανταχού παρόν, αλλά, αυτή η διαδικασία «θα άναβε τα αίματα». Μικροί και μεγάλοι, με όρους του παρελθόντος, θα ήταν ίσοι και θα έπρεπε να παλέψουν με αποκλειστικά όπλα τις ιδέες, το παράδειγμα και την πειθώ.
Έφερα και σαν παράδειγμα τον Σ.Ε.Β., το κορυφαίο όργανο των κεφαλαιουχικών εταιρειών, όπου όλα τα μέλη έχουν μία ψήφο.
Καθώς η πρότασή μου βρήκε απόλυτα αντίθετο το σώμα, την τροποποίησα, προτείνοντας η διαφορά των ψήφων των μελών να μην είναι 1 προς 7 ανάμεσα στον μικρότερο και τον μεγαλύτερο, αλλά 1 προς 3. Μειοψήφησε, αλλά υπάρχει για να κριθεί και να επαναξιολογηθεί αν οι συνθήκες το επιβάλουν.
Δένοντας τον Οδυσσέα στο κατάρτι
Ο Οδυσσέας, για να ελέγξει την πιθανή ηθική του εκτροπή στο τραγούδι των Σειρήνων, ζήτησε από τους συντρόφους του να τον δέσουν στο κατάρτι και να μην τον λύσουν όσο και αν φωνάζει.
Σε έναν συλλογικό φορέα στην Ελλάδα του 2016, όπου οι Σειρήνες καραδοκούν μέσα και έξω από κάθε άνθρωπο και θεσμό, το εκούσιο δέσιμο στο κατάρτι, είναι ο μόνος τρόπος να ξαναπάρει εμπρός η δημοκρατία και να αποφύγουμε την κατάχρηση εξουσίας από τους πάσης φύσεως κυβερνώντες.
Στη περίπτωση της ΝΕΑΣ ΠΑΣΕΓΕΣ, το δέσιμο στο κατάρτι πρέπει να είναι μια σειρά από ξεκάθαρα δομημένες και αποτελεσματικές, διαδικασίες διαβούλευσης και λήψης αποφάσεων.
Τήρηση πρακτικών, όχι βεβιασμένες ψηφοφορίες χωρίς εξαντλητική συζήτηση, σχολαστική αποφυγή κάθε διαδικασίας που θα άφηνε ακόμη και την υποψία χειραγώγησης ή μεθόδευσης προειλημμένων αποφάσεων, σεβασμό της μειοψηφίας.
Όταν τα φώτα της δημοσιότητας σβήσουν, αυτό που θα μετρήσει είναι η αποτελεσματικότητα στο κοινωνικό επίπεδο. Η ΝΕΑ ΠΑΣΕΓΕΣ έχει πολλά αρνητικά στοιχεία και λίγες, αλλά υπαρκτές δυνατότητες να εξελιχθεί σε αυτό που οι καιροί απαιτούν. Αν η ομάδα πρωτοβουλίας αποφασίσει να δεθεί στο κατάρτι, ίσως υπάρχουν ελπίδες.
Σπύρος Καχριμάνης
Δημοσιεύτηκε: Agronews 3/10/2016,